มะค่าโมง

มะค่าโมงชื่อวิทยาศาสตร์ Afzelia xylocarpa (Kurz) Craibวงศ์ LEGUMINOSAE - CAESALPINIOIDEAEชื่ออื่น มะค่าใหญ่ มะค่าหลวงไม้ต้น ขนาดใหญ่ แต่สูงไม่มากนัก ผลัดใบ แตกกิ่งต่ำ เรือนยอดเป็นพุ่มกว้าง ลำต้นมักเป็นครีบและปุ่มปม โคนเป็นพูพอนเปลือก สีน้ำตาลอ่อนหรือชมพูอมน้ำตาล แตก

สะเก็ดเป็นหลุมตื้น ๆใบ ประกอบเรียงสลับ ใบย่อยติดตรงข้ามกันเป็นคู่ 3 - 5 คู่ แผ่นใบรูปไข่แกมรูป ขอบขนาน กว้าง 2 - 5 เซนติเมตร ยาว 4 - 9 เซนติเมตร โคนใบมนหรือหยักเว้าเล็กน้อยปลายใบทู่เป็นติ่งดอก ออกรวมกันเป็นช่อตามปลายกิ่ง ช่อยาว 5 - 15 เซนติเมตร กลีบดอกมี 4 กลีบ แต่ละกลีบซ้อนทับกัน มีเพียงกลีบบนสุดเพียงกลีบเดียวที่เจริญขึ้นเป็นกลีบดอกสีแดงเรื่อ ๆ หรือแดงอมชมพูผล เป็นฝักแบนแข็ง รูปบรรทัดสั้น ๆ กว้าง 7 - 10 เซนติเมตร ยาว 12 - 20 เซนติเมตร แตกออกเป็น 2 ซีก เมื่อแห้ง เมล็ดแก่สีดำเป็นมัน เรียงตามขวาง 4 - 5 เมล็ด แต่ละเมล็ดมีเยื่อหนารูปถ้วยสีเหลืองสดห่อหุ้ม ส่วนฐานอยู่

นิเวศวิทยา ขึ้นในป่าเบญจพรรณชื้นและป่าดิบแล้งใกล้แหล่งน้ำ ทุกภาคยกเว้นภาคใต้ สูงจากระดับน้ำทะเล 100 -600 เมตรออกดอก กุมภาพันธ์ - มีนาคม ฝักแก่ มิถุนายน - สิงหาคมขยายพันธุ์ โดยเมล็ด

วิธีปฏิบัติต่อเมล็ดและการเพาะเมล็ด 1. ตัด - ทำแผลที่ปลายเมล็ดแช่น้ำไว้ 1 คืน ก่อนเพาะ 2. การเพาะอาจเพาะลงถุงพลาสติกหรือเพาะในแปลงเพาะ

ข้อสังเกตและผลการทดลอง 1. เมล็ดจะงอกภายในประ

มาณ 7 วัน 2. กล้าจากแปลงเพาะควรย้ายเมื่อเมล็ดเริ่มแทงรากและใบเลี้ยง3. ขนาดของกล้าที่พอย้ายปลูกได้อายุประมาณ 3 - 4 เดือนขึ้นไป สูงประมาณ 1ฟุตประโยชน์ เนื้อไม้สีน้ำตาลอมเหลืองอ่อน แข็งเหนียว ทนทานขัดและชักเงาได้ดี ใช้ทำเสา รอด ตง พื้น ไม้เครื่องบน ต่อเรือ เครื่องกลึง พานท้ายปืนและรางปืน ทำกลองโทน รำมะนา เป็นไม้ที่ให้ปุ่มมะค่ามีลวดลายสวยงามและราคาสูง เปลือกทำน้ำฝาดสำหรับฟอกหนัง เมล็ดอ่อนเนื้อในรับประทานได้

นิเวศวิทยา ขึ้นประปรายในป่าเบญจพรรณพื้นที่ที่ค่อนข้างชุ่มชื้นทางภาคเหนือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ส่วนภาคตะวันออก และภาคใต้มีขึ้นอยู่มากใน ป่าดงดิบ ป่าน้ำท่วมและตามท้องนาทั่ว ๆ ไปออกดอก กรกฎาคม - กันยายน ไม่แน่นอนแล้วแต่สภาพพื้นที่และสิ่งแวดล้อม เก็บเมล็ดได้ประมาณเดือนธันวาคมขึ้นไป ผลแก่ จะแตกเพื่อโปรยเมล็ดในราวเดือน มีนาคม ขยายพันธุ์ โดยเมล็ด วิธีปฏิบัติต่อเมล็ดและการเพาะเมล็ด ข้อสังเกตและผลการทดลอง 1. เมล็ดงอกใช้เวลาประมาณ 20 วัน 2.ภายในระยะเวลาประมาณ 4 เดือน ต้นกล้ามีความสูงประมาณ 20 ซม. สามารถย้ายปลูกได้ ประโยชน์ เนื้อไม้ละเอียดแข็ง ใจกลางมักเป็นโพรง ใช้ทำสิ่งปลูกสร้างที่รับน้ำหนัก เสา กระดานพื้น และเครื่องมือการเกษตร และนิยมปลูกเป็นไม้ประดับ

มะค่าโมงต้นนี้ปลูกมานานหลายปี จำไม่ได้แล้ว แต่ไม่เกิน 20 ปี ปลูกจากการเพาะเมล็ด เมล็ดได้มาจากโรงเรียนป่าเด็งวิทยา ตอนนั้นยังมีการให้โรงเรียนมัธยมจัดกิจกรรมทุกปี ครูโรงเรียนชื่อ อุดม มาจัดนิทรรศการเอาทั้งต้นอ่อนและเมล็ดมะค่าโมงมาแสดง วันเลิกงานผมได้รับแจกเมล็ดมะค่าโมงมาจากอุดม ประมาณ 10 เมล็ด กลับมาเพาะใส่ถุง เพาะนานเป็นปีกว่าจะงอก ได้ต้นอ่อนมา 5 ต้น เลยปลูกให้เป็นป่ามะค่าอยู่หลังบ้าน ปัจจุบันทั้ง 5 ต้น ที่เป็นรุ่นแม่โตทำเสาเรือนได้อย่างดี ออกดอกออกฝักทุกปี ตอนนี้กำลังแตกใบอ่อน และออกดอกพร้อม ๆ กัน ได้เมล็ดพันธุ์ไว้เพาะปลูกเป็นรุ่นลูก ต่อไป